Mjesto Osat jedna je od mjesnih zajednica u sastavu opštinu Srebrenica, a u prošlim vremenima predstavljala je administrativnu cjelinu, vrlo značajnu u regiji Istočna Bosna.
Osat se prvi put spominje u Ugovoru u Tati kojeg su potpisali ugarski kralj Žigmund i srpski despot Stefan Lazarević 1426. godine, a u ovm ugovoru Osat se spominje pod imenom Ozach.
Istorijski i geografski značaj mjesta Osat je i taj što je neprestano bio uz granicu dviju zemalja (BiH i Srbije), kao i na granici dva carstva koje je razdvajala rijeka Drina (Istočnog i Zapadnog rimskog carstva).
U svojoj vijekovnoj tradiciji i postojanju na ovom području udomaćile su se razne tradicije i kulture o kojim svjedoče različite građevine i spomenici. Na liticama kanjona Drine, danas u mjesnoj zajednici Osat, postoje dva srednjovjekovna utvrđenja, stari grad Klotjevac i stari grad Đurđevac, kao i niz nekropola sa stećcima koje svjedoče o živopisnom mjestu.
Ipak jedno od najznačajnijih, ako ne i najznačajnije mjesto, u istoriji Osata, zauzima jedna posebna grupa graditelja, prepoznatljiva po specifičnom stilu gradnje, nadaleko poznatom i traženom.
Osaćanski neimari gradili su sakralne i svijetovne objekte, izrazito prepoznatljive na području BiH i Srbije. Njihovi oblici gradnje odišu posebnom formom i individualnom kreacijom, tako da je svaka njihova građevina bila ili jeste arhitektonska specifičnost.
Pokazali su se kao izraziti graditelji crkava brvnara sa posebnim elementima narodne arhitekture. Crkve su građene u šumama i predjelima nepovoljnim za učestaliju komunikaciju. Proklestvo brvnara bilo je u tome što su često bilo zaboravljeno njihovo postojanje ili što se pristajalo na gradnju objekata od čvrstih materijala što je dovodilo do toga da se tradicionalni objekti izgrađeni od drveta ruše ili prepuštaju propadanju.
Osaćanske graditeljske grupe, u većini slučajeva, ostale su anonimne. Tačan broj sakralnih objekata u Bosni i Srbiji, izgrađenih njihovom rukom, teško se može evidentirati zbog nepostojanja pisanih tragova između graditelja i nalogodavaca, odnosno crkvenih opština.
Osim što su gradili oni su i prenosili vještinu gradnje na mještane područja u kojima su izvodili svoje građevinske poduhvate.
Jedna od najznačajnijih drvenih crkava koja je kasnije postala uzor mnogim sakralnim građevinama jeste brvnara u Miličinici kod Valjeva. Grupa osaćanskih graditelja, okupljena oko Ignjata Petrovića, gradila je ovu crkvu tačno godinu dana i to od 23. avgusta 1791. do 23. avgusta 1792. godine. Posle završavanja spoljašnjih radova još nekoliko građevinskih sezona trajali su poslovi u unutrašnjosti.
Iz zapisa urezanog na istočnom dovratniku južnih vrata, saznajemo da je temelj postavljen 1791. godine, a kao neimar pominje se Ignjat Petrović.
Pored sakralnih objekata oni su bili graditelji najjednostavnijih brvnara, polubrvnara, zatim složenijih graditeljskih oblika, raskošnih konaka, čardaka, sobrašica i šatri podizanih u portama crkava i manastira.
Jedna originalna graditeljska ličnost bio je Veselin Jovanović za koga se tvrdi da je kao pomoćnik Milutina Gođevca učestvovao u gradnji manastirske crkve u Čokešini (1820-1823. godine), ali verovatno i drugih bogomolja koje su radili članovi njegove neimarske družine. Po svemu sudeći najveći doprinos Veselina Jovanovića jeste podizanje svijetovnih objekata u Kragujevcu. Kao reprezentativne građevine koje je izvodio neimar Veselin smatraju se Knežev konak, Šareni konak i Amidžin ili Momački konak
Mnoga zdanja osaćanskog graditeljstva nisu sačuvana. Ona su rušena i na njihovim mjestima podizane su zgrade drugih oblika i namjene.
U novijem vremenu i sa razvojem novijih građevinskih materijala, Osaćani nisu prekidali neimarsku djelatnost. To se posebno odnosi na posljednje decenije XIX. i prvu polovinu XX. vijeka. Graditelji iz Bujakovića, Crvice, Skelana i Peći bili su nastavljači tradicije svojih predhodnika, ali i obrazovani graditelji koji su završavali škole i preuzimali gradnju složenijih objekata. O mnogima nema pisanih tragova ali o njihovom majstorstvu svjedoče rijetke, ali još uvek sačuvane građevine.
Jedna gotovo anonimna graditeljska družina iz sela Peći gradila je u poslednjim decenijama XIX. i prvoj polovini XX. vijeka, veliki broj privatnih kuća, stambenih zgrada i turističkih objekata. To su neimari iz porodice Živković, koji su graditeljski poziv decenijama prihvatali kao naslijeđe prenoseći znanja sa jedne generacije na drugu. Ostali su zapamćeni kao graditelji najljepših vila na planini Tari, Perućcu, Beserovini i posebno kuća u Bajinoj Bašti.
I pored toga što su postali čuveni po drvenim kućama osaćankama, ovi majstori uspješno su gradili i služili se i drugim materijalima, kamenom, opekom i bondrukom.
U potrazi za poslovima put ih je vodio i do najudaljenijih sela i varoši u kojima su u većoj ili manjoj mjeri do nedavno bili sačuvani graditeljski objekti podizani njihovim rukama
Takođe, oni su podizali i islamske sakralne objekte: džamije, tekije, medrese, a posebno su poznati kao graditelji džamija sa drvenom munarom.
Takođe su ostali poznati i po čuvenom banjalačko – neimarskom jeziku kojim su se na gradilištima služili, i koga drugi, osim njih nisu razumjeli.
Tradicija osaćanskih neimara morala je ustupiti pred modernim stilom gradnje korištenim u današnjem vremenu. Neki od njihovih objekata i danas krase manja sela i varoši, pretežno u Srbiji. Nažalost, ni jedan njihov objekat nije ostao sačuvan u Srebrenici.
Naš nobelovac Ivo Andrić posvetio je i jednu pripovijetku “Osatićani”, koju vrijedi pročitati. Također se spominju i u pripovjetci Milovana Glišića “Poslije devedeset godina”, po kojoj je snimljen i film “Leptirica”.
